के हो अनलाइन स्क्यामिङ र कसरी बच्ने?
दैनिक हब
२८ आश्विन २०८२, मंगलवार ०९:१०
भक्तपुर – नेपालमा अहिले पैसा कमाउने माध्यमको रुपमा अनलाइन स्क्यामिङ (Online Scamming) प्रयोग हुदै आएको छ । गैरकानुनीरुपमा संचालित अनलाइन स्क्यामिङ अधिकांस रुपमा फेक आइडीबाट हुने गरेको पाइएको छ ।
अनलाइन स्क्यामिङ (Online Scamming) भन्नाले इन्टरनेटको माध्यमबाट हुने धोखाधडी वा ठगीलाई जनाइन्छ। स्क्यामरहरूले विभिन्न चालबाजी, झुटा अफर, नक्कली वेबसाइट, सामाजिक सञ्जाल वा ईमेल प्रयोग गरी मानिसहरूलाई भ्रममा पारेर उनीहरूको व्यक्तिगत जानकारी, पैसा, वा डिजिटल सम्पत्तिमा पहुँच पाउने कोसिस गर्छन्।
अनलाइन स्क्यामिङका सामान्य प्रकारहरू :
फिसिङ (Phishing):
नक्कली ईमेल, वेबसाइट वा म्यासेज मार्फत तपाईंको पासवर्ड, बैंक विवरण, आदि मागिन्छ।
उदाहरण: “तपाईंको खाता बन्द हुन लाग्यो, यो लिंकमा क्लिक गर्नुहोस्।”
सामाजिक सञ्जाल ठगी (Social Media Scams):
नक्कली प्रोफाइलबाट साथी बनाउने र पछि पैसा माग्ने।
नक्कली अफर, उपहार वा जागिरको लोभ देखाउने।
नक्कली अनलाइन किनमेल साइट (Fake Shopping Websites):
सस्तो मूल्यमा सामानको झुटो अफर देखाउने तर पैसा लिएपछि सामान नपठाउने।
लटरी वा पुरस्कार ठगी (Lottery/Prize Scam):
“तपाईंले लटरी जित्नुभयो, शुल्क तिर्नुहोस् अनि पुरस्कार लिनुहोस्।” भन्ने किसिमको स्क्याम।
टेक्निकल सपोर्ट स्क्याम (Tech Support Scam):
तपाईंको कम्प्युटरमा भाइरस छ भन्दै स्क्यामरहरूले तपाईंको डिभाइसमा पहुँच माग्छन्।
रोम्यान्स स्क्याम (Romance Scam):
अनलाइन डेटिङ वा सामाजिक सञ्जालमा सम्बन्ध बनाएर भावनात्मक रूपमा शोषण गरेर पैसा ठगिन्छ।
अनलाइन स्क्यामिङबाट बच्ने उपायहरू :
व्यक्तिगत जानकारी जथाभावी नदिनुहोस्:
बैंक खाताको विवरण, पासवर्ड, OTP आदि कसैसँग पनि अनलाइन वा फोनमा साझा नगर्नुहोस्।
लिंकमा क्लिक गर्नु अघि ध्यान दिनुहोस्:
संदेहास्पद लिंक वा वेबसाइटमा नजाने, URL राम्रोसँग जाँच गर्नुहोस्।
दुई तह प्रमाणीकरण (2FA) प्रयोग गर्नुहोस्:
पासवर्ड मात्र नभई, OTP वा App authentication प्रयोग गर्दा सुरक्षा बलियो हुन्छ।
सुरक्षित वेबसाइट मात्र प्रयोग गर्नुहोस्:
खरीद गर्दा वा कुनै सेवा प्रयोग गर्दा https:// भएको वेबसाइट मात्र प्रयोग गर्नुहोस्।
सामाजिक सञ्जालमा अपरिचितसँग सतर्क रहनुहोस्:
नचिनेका मानिसले पठाएको लिंक वा अफर नखोल्नुहोस्।
फ्रि अफर वा लटरीको लोभमा नपर्नुहोस्:
बिना सहभागीता तपाईँले पुरस्कार जित्न सक्नुहुन्न। यस्तो अफर झुटो हुने सम्भावना धेरै हुन्छ।
सधैं अपडेटेड सफ्टवेयर र एन्टिभाइरस प्रयोग गर्नुहोस्।
अनलाइन ट्रान्सेक्सन गर्दा विश्वसनीय एप्स/वेबसाइट मात्र प्रयोग गर्नुहोस्।
स्क्याम भयो भने के गर्ने ?
तुरुन्त बैंकलाई जानकारी दिनुहोस्।
नजिकको प्रहरी कार्यालय वा साइबर ब्युरो (Cyber Bureau, Nepal Police) मा उजुरी दिनुहोस्।
स्क्याम सम्बन्धी प्रमाणहरू (Screenshot, Email, Message) सुरक्षित राख्नुहोस्।
उपयोगी सम्पर्क (नेपालका लागि):
नेपाल प्रहरी साइबर ब्युरो:
🌐 https://cyberbureau.nepalpolice.gov.np
📞 हेल्पलाइन: 01-5970023
